Choroby neurodegeneracyjne- czy możemy im zapobiegać?

Ze względu na coraz większy odsetek osób w starszym wieku, starzenie się społeczeństw obserwujemy co raz częściej choroby neurodegeneracyjne, takie jak: femencja, choroba Alzheimera, choroba Huntingtona, choroba Parkinsona, i inne. Szacuje się, że choruje na nie 50 mln ludzi, każdego roku diagnozuje się ponad 4,5 samych nowych przypadków choroby Alzheimera. Niestety tylko w przypadku choroby Huntingtona znamy dokładny mechanizm jej powstawania, wynikający z mutacji w genie dla huntingtyny. Na końcu sekwencji kodującej to białko, znajdują się powtórzenia trzech zasad azotowych CAG, co w białku odpowiada ogonowi złożonemu z tego samego aminokwasu: glutaminy.  >40 powtórzeń CAG powoduje agregację białka w neuronach, hamując działanie różnych białek i szlaków transkrypcyjnych i w efekcie degradację neuronów. Im więcej powtórzeń CAG tym choroba objawia się wcześniej, jednak zwykle ma to miejsce już po 30 r. ż. Zwiększona ilość CAG to także bardziej nasilone objawy i bardziej zaawansowana choroba.

Choroba Parkinsona nie jest już tak jednoznaczna. Wyróżnia się trzy jej typy: sporadyczny o nieznanym mechanizmie, środowiskowy, kiedy neurony są poddawane działaniu chemicznych trucizn i rodzinny, związany z mutacją w jednym z genów dla: alfa-synukleiny, parkiny, hydrolazie L1 ubikwityny lub kinazie PINK1 (kinaza związana jest z mitochondiami).

W chorobie Alzheimera wyróżniamy co najmniej 2 typy: postać rodzinna związana z mutacjami w genach dla białka presenilin i białka prekursorowego beta-amyloidu, co powoduje powstawanie dużych ilości toksycznego dla neuronów nierozpuszczalnego beta-amyloidu. Drugi typ to postać sporadyczna (95% przypadków), w której nie znamy dokładnych przyczyn, a najczęściej jest to kumulacja kilku czynników. Czynnikiem ryzyka jest wiek, szansa zachorowania znacząco wzrasta po 65 r.ż. Innym czynnikiem ryzyka jest obecność dwóch alleli genu APOE4 u danej osoby, co zwiększa szansę na rozwój choroby we wcześniejszym wieku. Prowadzone na dużą skalę badania genomów pacjentów z chorobą Alzheimera pokazują zmiany w różnych genach, a są to zmiany pojedynczych nukleotydów, znacząco częściej niż w populacji ogólnej (baza AlzGenes). Jest to szereg genów, związanych z przeróżnymi procesami zachodzącymi w komórkach i mitochondriach. Nierozpuszczalne formy beta-amyloidu, prowadzą do powstawania nieprawidłowych izoform białka tau, ulegającym agregacji i  odkładającym się w neuronach, co zaburza przekaźnictwo elektryczne w neuronach i prowadzi do ich obumierania. 

Niestety nie ma skutecznych leków na choroby neurodegeneracyjne, a te którymi dysponujemy łagodzą objawy i spowalniają rozwój choroby. Natomiast starzenie się jest nieuchronnym procesem, ale mamy wpływ na to jak będą sobie w przyszłości radzić nasze mózgi. Nasz styl życia i nasze codzienne wybory niesamowicie wpływają na naszą przyszłość. W diecie nie może zabraknąć nam tłuszczów, a szczególne znaczenie w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych mają: kwas eikozapentaenowy (EPA) oraz dokozaheksaeowy (DHA). Odpowiednia ich podaż wspomaga pracę mózgu, tworzenie nowych połączeń między synapsami neuronów oraz zapobiega ich apoptozie. Spożywanie warzyw i owoców, bogactwo witamin i antyoksydantów ma niebagatelny wpływ na nasz organizm. Odpowiednia podaż witamin B6, B12 i kwasu foliowego wpływa na obniżenie homocysteiny, będącej produktem przemian metioniny. Homocysteina ma bardzo duży wpływ na rozwój chorób krążenia, zwłaścza miażdżycy, ale także powoduje uszkodzenia i obumieranie neuronów. Warto ograniczyć produkty odzwierzęce, przetworzone, nadmierną podaż cukru, smażone i ciężkostrawne pokarmy.

Aktywność fizyczna jest bardzo silnym czynnikiem zapobiegającym występowaniu zaburzeń poznawczych u osób w każdym wieku, jest dobrym sposobem na utrzymanie zdolności poznawczych na najwyższym poziomie, a także działa hamująco na rozwój chorób neurodegeneracyjnych, w tym demencji.

Badania prowadzone na grupie 15 tys. ludzi w wieku 18-95 lat, przez wiele lat (między 10 a 30) wskazują, że wczesna młodość, optymalnie pomiędzy 20 a 30 rokiem życia to najlepszy czas aby zadbać o siebie, o swoje serce i mózg. Im wyższe wskaźniki BMI, wysokie ciśnienie, poziom glukozy czy cholesterolu, tym słabsze zdolności kognitywne, słabsza plastyczność mózgu, trudności z koncentracją i nauką w przyszłości. Badania były skonstruowane tak by osoby biorące w nich udział rozwiązywały zadania sprawdzające ich pamięć, koncentrację i zapamiętywanie co rok lub dwa. Okazało się, że u osób, z BMI powyżej 30 w wieku 20-kilku lat miały znacznie gorsze wyniki w testach oceniających zdolności poznawcze, niż osoby z prawidłowym wskaźnikiem BMI w tym samym okresie. Jeśli chcesz zachować swoje zdolności poznawcze w przyszłości na całkiem niezłym poziomie musisz utrzymywać odpowiednie BMI!

https://neurosciencenews.com/cognition-heart-health-aging-18061/

Dubicka-Boroch M, Kuźnicki J. Mechanizmy i modele chorób neurodegeneracyjnych: http://if-pan.krakow.pl/assets/files/dbedd1f4ff4a40b6c1ba0d094d4d51b7.pdf

https://cordis.europa.eu/article/id/89082-improved-treatment-of-neurodegenerative-disorders/pl

http://www.czytelniamedyczna.pl/5226,choroby-neurodegeneracyjne-choroba-alzheimera-i-parkinsona.html

https://onkolmed.pl/najczestsze-choroby-mozgu-neurodegeneracyjne-choroby-mozgu

https://genetyka.bio/co-sie-dzieje-naprawde-kiedy-opuszczaja-namnas-nerwy/

https://dietetycy.org.pl/choroby-neurodegeneracyjne-profilaktyka-i-dieta/